TRIZ یک الگوریتم برای حل مشکلات فنی و تکنولوژیکی و حتی غیر فنی در زمینه های مختلف کسب و کار ، مدیریت کیفیت ، مدیریت خدمات ، مدیریت اداری و آموزشی و … است .
TRIZ برابر انگلیسی آن عبارت Theory of Inventive Problem Solving (با مخفف TIPS) است که به معنای نظریه حل ابداعانه مساله میباشد . این دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZ شناخته میشود و متداول شدن این نام به این علت است که بنیانگذار آن ، دانشمند خلاقیتشناس روسی گنریچ سائولویچ آلتشولر (G.S. Altshuller) میباشد .
دانش TRIZ با نامها و عنوانهای توصیفگر مختلفی همانند نوآوری نظامیافته ، خلاقیت اختراعی ، فناوری خلاقیت و نوآوری ، روششناسی اختراع ، الگوریتم اختراع ، روششناسی حل مسالههای ابداعی ، روششناسی حل ابتکاری و ابداعانه مساله ، مهندسی خلاقیت و نوآوری ، روششناسی خلاقیت ، خلاقیتشناسی اختراع ، خلاقیتشناسی فناوری و مواردی از این قبیل نامیده میشود .
دانش TRIZ میتواند در دامنهای از یک طیف مفهومی و گسترهای از تعاریف قرار گیرد که یک انتهای آن نوعی جهانبینی خلاق یا رویکردی جامع به علوم و فناوری و انتهای دیگر آن انواعی از ابزارهای حل خلاق مساله و فنون خلاقیت و نوآوری را شامل گردد .
آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوری خلاقیت و نوآوری میداند ؛ با نتیجهگیری از دیدگاه آلتشولر می توان TRIZ را نوعی علم خلاقیتشناسی (Creatology) دانست .
یکی از دانشمندان برجسته TRIZ به نام سیمون ساورانسکی این دانش را چنین تعریف کرده است :
TRIZ ، یک دانش انسانگرای مبتنی بر روششناسی نظامیافته برای حل ابداعانه مساله است .
همچنین برخی صاحبنظران TRIZ را این چنین تعریف میکنند :
TRIZ عبارت است از نوعی رویکرد الگوریتمی برای حل ابداعانه مسائل فنی و فناورانه .
تاریخچه دانش TRIZ به چه زمانی باز میگردد ؟
آلتشولر که به پدر TRIZ شهره است در سال 1926 در روسیه متولد گردید ؛ وی که از همان دوران نوجوانی نسبت به ابداعات و اختراعات کنجکاوی و علاقه خاصی داشت و اولین اختراع خود را در سن چهارده سالگی انجام داد ، در اداره ثبت اختراعات مشغول به کار شد .
کار او کمک به مخترعین برای ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حین کار ، گاهی به حل مسائل فنی آنان کمک میکرد . در این دوران بود که او دریافت حل مسائل فنی که منجر به اختراع و نوآوری میشود به اصول و روشهایی فراتر از تکنیکهای خلاقیت شناختهشده تا آن هنگام نیاز دارد . آلتشولر در طی مطالعات خود به این نتیجه مهم رسید که یک نظریه اختراع بایستی دارای چند ویژگی اصلی از جمله موارد زیر باشد :
شامل یک فرایند گامبهگام و نظامیافته باشد .
بتواند از میان گسترهای از راهحلها ، مستقیما به بهترین راهحل (راهحل ایدهآل یا کمال) منجر گردد .
دارای ویژگی تکرارپذیری باشد .
بتواند ساختاری برای دانش ابداع ارائه نماید .
آلتشولر بیش از بیستهزار اختراع ثبت شده (Patent) را مورد بررسی قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مسالههای ابداعی (یعنی مسالههایی که راهحل آنها مشخص نیست و بایستی آن را با روشهای خلاق و ابداعی چگونه حل شده اند .) کشف نمود.
از بین این تعداد آلتشولر چهارهزار اختراع مهم و برجسته و به عبارتی راهحلهای خلاق و ابداعی اصلی را مورد مطالعه عمیقتر قرار داد . براساس نتایج حاصل از این نوع مطالعات خلاقیتشناسی تحلیلی ، آلتشولر به کشفیات بسیار مهمی دست یافت و اصول ، مفاهیم و روش های TRIZ را به عنوان یک علم نوین و بسیار باارزش به جهان ارائه نمود .
البته این خلاقیت و نوآوری فوقالعاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسیار از کشفیات و اختراعات کوچک و بزرگ تاریخ در ابتدا درک نشده و با انواع مخالفتها ، مقاومتها و بیمهریهای تاسفبرانگیز (آنچه که در خلاقیتشناسی تحت عنوان اینرسی خلاقیت و نوآوری نامیده میشود .) مواجه شد و آلتشولر همانند بسیاری از دانشمندان و مخترعین سختیها و مرارتهای بسیار زیادی را متحمل گردید که مطالعه آن حاکی از اراده والا و تلاش و پشتکار شگفتانگیز آنان است .
چنانکه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان یک دانش تخصصی تحقیقات وسیعی به عمل میآید و اصول و مفاهیم آن توسط بسیاری از دانشمندان ، پژوهشگران ، مدیران ، مهندسان و کارشناسان رشتههای مختلف علمی در جهت حل مسائل و ایجاد نوآوریها به کار گرفته میشود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تکامل است .
بزرگترین خلاقیت و نوآوری آلتشولر به عنوان یک دانشمند علوم و مهندسی ، یک دانشمند خلاقیتشناس و نیز به عنوان یک مخترع ، خلاقیت و نوآوری او درباره خود موضوع خلاقیت و نوآوری بود .
TRIZ چیست ؟
واژه TRIZ برگرفته شده از حروف اول کلمات در عبارت روسی زیر میباشد :
Teoriya Resheniya Izobrototelskikh Zadatch
که برابر انگلیسی آن عبارت Theory of Inventive Problem Solving (با مخفف TIPS) است که به معنای نظریه حل ابداعانه مساله میباشد . این دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZ شناخته میشود و متداول شدن این نام به این علت است که بنیانگذار آن ، دانشمند خلاقیتشناس روسی گنریچ سائولویچ آلتشولر (G.S. Altshuller) میباشد .
دانش TRIZ با نامها و عنوانهای توصیفگر مختلفی همانند نوآوری نظامیافته ، خلاقیت اختراعی ، فناوری خلاقیت و نوآوری ، روششناسی اختراع ، الگوریتم اختراع ، روششناسی حل مسالههای ابداعی ، روششناسی حل ابتکاری و ابداعانه مساله ، مهندسی خلاقیت و نوآوری ، روششناسی خلاقیت ، خلاقیتشناسی اختراع ، خلاقیتشناسی فناوری و مواردی از این قبیل نامیده میشود .
دانش TRIZ میتواند در دامنهای از یک طیف مفهومی و گسترهای از تعاریف قرار گیرد که یک انتهای آن نوعی جهانبینی خلاق یا رویکردی جامع به علوم و فناوری و انتهای دیگر آن انواعی از ابزارهای حل خلاق مساله و فنون خلاقیت و نوآوری را شامل گردد .
آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوری خلاقیت و نوآوری میداند ؛ با نتیجهگیری از دیدگاه آلتشولر می توان TRIZ را نوعی علم خلاقیتشناسی (Creatology) دانست .
یکی از دانشمندان برجسته TRIZ به نام سیمون ساورانسکی این دانش را چنین تعریف کرده است :
TRIZ ، یک دانش انسانگرای مبتنی بر روششناسی نظامیافته برای حل ابداعانه مساله است .
همچنین برخی صاحبنظران TRIZ را این چنین تعریف میکنند :
TRIZ عبارت است از نوعی رویکرد الگوریتمی برای حل ابداعانه مسائل فنی و فناورانه .
تاریخچه دانش TRIZ به چه زمانی باز میگردد ؟
آلتشولر که به پدر TRIZ شهره است در سال 1926 در روسیه متولد گردید ؛ وی که از همان دوران نوجوانی نسبت به ابداعات و اختراعات کنجکاوی و علاقه خاصی داشت و اولین اختراع خود را در سن چهارده سالگی انجام داد ، در اداره ثبت اختراعات مشغول به کار شد .
کار او کمک به مخترعین برای ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حین کار ، گاهی به حل مسائل فنی آنان کمک میکرد . در این دوران بود که او دریافت حل مسائل فنی که منجر به اختراع و نوآوری میشود به اصول و روشهایی فراتر از تکنیکهای خلاقیت شناختهشده تا آن هنگام نیاز دارد . آلتشولر در طی مطالعات خود به این نتیجه مهم رسید که یک نظریه اختراع بایستی دارای چند ویژگی اصلی از جمله موارد زیر باشد :
· شامل یک فرایند گامبهگام و نظامیافته باشد .
· بتواند از میان گسترهای از راهحلها ، مستقیما به بهترین راهحل (راهحل ایدهآل یا کمال) منجر گردد .
· دارای ویژگی تکرارپذیری باشد .
· بتواند ساختاری برای دانش ابداع ارائه نماید .
آلتشولر بیش از بیستهزار اختراع ثبت شده (Patent) را مورد بررسی قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مسالههای ابداعی (یعنی مسالههایی که راهحل آنها مشخص نیست و بایستی آن را با روشهای خلاق و ابداعی چگونه حل شده اند .) کشف نمود.
از بین این تعداد آلتشولر چهارهزار اختراع مهم و برجسته و به عبارتی راهحلهای خلاق و ابداعی اصلی را مورد مطالعه عمیقتر قرار داد . براساس نتایج حاصل از این نوع مطالعات خلاقیتشناسی تحلیلی ، آلتشولر به کشفیات بسیار مهمی دست یافت و اصول ، مفاهیم و روش های TRIZ را به عنوان یک علم نوین و بسیار باارزش به جهان ارائه نمود .
البته این خلاقیت و نوآوری فوقالعاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسیار از کشفیات و اختراعات کوچک و بزرگ تاریخ در ابتدا درک نشده و با انواع مخالفتها ، مقاومتها و بیمهریهای تاسفبرانگیز (آنچه که در خلاقیتشناسی تحت عنوان اینرسی خلاقیت و نوآوری نامیده میشود .) مواجه شد و آلتشولر همانند بسیاری از دانشمندان و مخترعین سختیها و مرارتهای بسیار زیادی را متحمل گردید که مطالعه آن حاکی از اراده والا و تلاش و پشتکار شگفتانگیز آنان است .
چنانکه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان یک دانش تخصصی تحقیقات وسیعی به عمل میآید و اصول و مفاهیم آن توسط بسیاری از دانشمندان ، پژوهشگران ، مدیران ، مهندسان و کارشناسان رشتههای مختلف علمی در جهت حل مسائل و ایجاد نوآوریها به کار گرفته میشود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تکامل است .
بزرگترین خلاقیت و نوآوری آلتشولر به عنوان یک دانشمند علوم و مهندسی ، یک دانشمند خلاقیتشناس و نیز به عنوان یک مخترع ، خلاقیت و نوآوری او درباره خود موضوع خلاقیت و نوآوری بود .
اجزای اصلی دانش TRIZ کدامند ؟
مهمترین آنها :
× قانون افزایش سطح ایدهآل بودن (قانون کمال) : به این معنی که نظامهای فنی همواره به سمت افزایش درجه ایدهآل بودن یا کمال خود پیش میروند . ایدهآلی یا سطح ایدهآل بودن عبارت است از نسبت مجموع کلیه جنبههای مثبت و مفید سیستم به مجموع کلیه جنبههای منفی و مضر سیستم
× سیستم چهار مرحلهای حل مساله :
· شناخت مساله .
· فرمولبندی مساله .
· جستجوی مسائل قبلا حل شده . (استفاده از سیونه پارامتر مهندسی)
· استفاده از الگوهای راهحلهای کشف شده . ( بکارگیری چهل اصل اختراع)
× سطوح پنجگانه حل مساله و نوآوری :
· راهحلهای مشخص .
· بهبودهای کوچک .
بهبودهای بزرگ .
· مفاهیم جدید .
· کشفهای بنیادی .
× تحلیل ماده-میدان (تحلیل (Vepol :
با استفاده از این تحلیل مسائل به طور کلی به دو دسته تقسیم میشوند :
· مسائل آشنا (مانوس) ، تحت عنوان مسائل استاندارد .
· مسائل ناآشنا (نامانوس) ، تحت عنوان مسائل غیر استاندارد .
× قوانین هشتگانه تحول و تکامل نظامهای فنی (قوانین پیشرفت فناوری)
هفتادوشش راه حل ابداعانه استاندارد :
مسائل استاندارد شناخته شده با تحلیل Vepol میتوانند با استفاده از این هفتادوشش راهحل ابداعانه استاندارد ، حل شوند .
· ماتریس تناقضها :
در نظریه TRIZ از مساله ابداعی تحت عنوان تناقض تعبیر میشود که معنای آن دو موقعیت متضاد یا دو کیفیت متعارض است ؛ یعنی افزایش سطح کیفیت یکی موجب کاهش سطح کیفیت دیگری میشود و حل ابداعانه مساله ، کشف راه حل این تناقض میباشد .
× چهل اصل برای اختراع و نوآوری
× مجموعه ای از تاثیرات علمی اساسی
شامل تاثیرات فیزیکی ، شیمیایی ، هندسی و زیستشناختی
× روش ARIZ الگوریتم حل ابداعانه مساله :
ARIZ یک دستورالعمل نظامیافته برای شناسایی راهحل مسائل غیراستاندارد با استفاده از قابلیتهای فنون و روشهای خلاقیت میباشد .
از فواید و کاربردهای TRIZ بیشتر بدانیم !
با استفاده از دانش TRIZ میتوان به نتایج و دستاوردهای متعددی یافت که در ذیل به شماری از آنها اشاره مینماییم :
· دستیابی به نوعی نگرش جامع علمی به ابداعات و اختراعات
· شکلگیری جنبههای بسیار مهمی از علم خلاقیتشناسی
· دستیابی به نوعی جهانبینی خلاق
· کشف انواعی از راهحلها برای مسائل ابداعی یعنی مسائلی که با روشهای معمولی و متداول ، راهحل آنها به دست نمیآید
· دستیابی به بهترین و موثرترین راهحلها برای انواع مسائل علمی ، فنی ، انسانی و اجتماعی
· پیشبینی روند ابداعات و اختراعات در آینده . (خلاقیتشناسی آیندهشناختی)
· ارائه آموزشهای نوین مبتنی برخلاقیت TRIZ در مدارس و دانشگاهها .
· تسهیل و تسریع روند رشد و توسعه علوم و فناوری
منبع:http://amouzesh.hamegan.ir/readarticle.php?article_id=125
پیشگفتار
متأسفانه با وجودی که هنوز یک دهه از ورود رشته فناوری اطلاعات به کشور ما نمی گذرد ، دیدگاه عمومی به گونه ای تغییر کرده است که گویی این رشته مادر مهندسی کامپیوتر می باشد و مهندسی کامپیوتر ، به ویژه گرایش نرم افزار را تحت پوشش خود قرار می دهد. غافل از این که دقیقا عکس این رابطه برقرار است. بدون شک رشته مهندسی نرمافزار و سخت افزار کامپیوتر با رشته فناوری اطلاعات متفاوت و جداست. مهندسی نرمافزار بهصورت ریشهای و بنیادین ضمن استفاده از پایه ریاضی و با عمق قابل توجّه موضوعات را مورد توجّه قرار میدهد، در حالی که مهندسی فناوری اطلاعات بیشتر جنبههای تکنولوژیک و کاربردی نرمافزار را بررسی میکند.
فناوری اطلاعات ( IT )
فناوری اطلاعات یا IT که مخفف Information Technology میباشد، رشته ای است که می تواند تمام رشته های دانشگاهی را پوشش دهد منتها از نظر عملیاتی یک رشته میان رشته ای بین کامپیوتر و صنایع برق است که در این میان امور مربوط به تولید، پردازش،نگاهداشت و عرضه اطلاعات به مباحث کامپیوتری مرتبط میشود،بحثهای مدیریت اطلاعات و فرایندهای آن از سلسله بحثهای رشته صنایع و رشته برق است و به خصوص گرایش مخابرات، انتقالات مرتبط با اطلاعات و داده ها را بر عهده دارد. IT را میتوان استفاده بهینه از اطلاعات برای کاربردهای مختلف دانست، یعنی متخصص این رشته باید بتواند اطلاعات را جمع آوری ، دسته بندی و پردازش کرده و به موقع از آنها استفاده کند.از همین رو کارشناس این رشته باید مبانی کامپیوتر را بلد باشد، به عبارت دیگر هسته اصلی این رشته درواقع همان هسته اصلی رشته مهندسی کامپیوتر است.منتها چون یکی از توانمندیهای اصلی کارشناسی این رشته بهره وری به موقع و سریع از اطلاعات است، دانشجوی IT باید دارای اطلاعت جنبی درزمینه های مختلف باشد. برای مثال فردی که میخواهد از این تکنولوژی در تحارت الکترونیکی استفاده کند، باید مدیریت بداند یا فردی که میخواهد از IT در آموزش از راه دور بهره ببرد، باید با روشهای آموزش آشنا باشد.
توانایی های لازم رشته فن آوری اطلاعات
با توجه به ماهیت میان رشته ای مهندسی فناوری اطلاعات ، دانشجوی این رشته لازم است که به دو مبحث علوم مدیریت و کامپیوتر علاقمندباشد.همچنین باید درریاضی توانمند بوده و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشته باشد.زیرابه گفته (الکساندرف)-ریاضیدان و فیلسوف معاضر شوروی-علم ریاضی کاربرد فراوانی در سایر دانشها ، ضنعت و در همه زمینه های مربوط به زندگی بشری دارد.و از طرف دیگر هر علمی که به کمال خود نزدیک میشود جلوه های ریاضیات را در خودبروز میدهد ودر واقع به ریاضیات نزدیک میشود.برخی استادان این رشته معتقدند که آزمون این رشته باید به صورت نیمه متمرکز برگزار شود تا علاقمن ترین و مستعد ترین داوطلبان وارد این رشته گردند.داوطلبانی که پیش از ورود به دانشگاه با کامپیوتر آشنایی داشته و در این زمینه توانمند باشد.
رشته مهندسی فناوری اطلاعات
رشته مهندسی فناوری اطلاعات، زیرمجموعه گروه فنی در دانشگاه محسوب میشود. این رشته دانشی را به مخاطب منتقل میکند که طی آن روشهای جمعآوری اطلاعات، استفاده و انتقال آن میسر شود. مطالعه، طراحی، ساخت، راهاندازی، نگهداری سیستمهای سختافزاری و نرمافزاری، جمعآوری، سازماندهی، طبقهبندی و انتقال اطلاعات مهمترین اهدافی است که مهندسی فناوری اطلاعات آن را دنبال میکند. مهمترین توانمندی دانشآموختگان این رشته، استفاده صحیح و بهرهبرداری بهموقع از اطلاعات است. هسته اصلی این رشته را مهندسی کامپیوتر بهویژه گرایش نرمافزار تشکیل میدهد.
ماهیت رشته فناوری اطلاعات
پیش از هر چیز بهتر است ابتدا به ماهیت رشته فناوری اطلاعات در ایران بپردازیم. رشته IT در ایران ماهیتی میانرشتهای دارد. به این مفهوم که رشتهای خالص نیست و از تلفیق رشتههایی نظیر مدیریت، مهندسی صنایع، مهندسی الکترونیک و مهندسی کامپیوتر بهویژه نرمافزار بهوجود آمده است. ماهیت میانرشتهای فناوری اطلاعات باعث شده است هماکنون دانشگاههای مختلفی چون تربیتمدرس، خواجهنصیر، تهران، امیرکبیر، شریف و علم و صنعت در مقطع کارشناسی ارشد، برخی دانشکدههای فنی دانشگاه آزاد و سراسری در مقطع کارشناسی و دانشگاههای علمی–کاربردی و پودمانی در مقطع کاردانی به ارایه این رشته بپردازند.
دوره کاردانی فناوری اطلاعات
بر اساس این گزارش رشته فناوری اطلاعات در دوره کاردانی بیشتر به ارایه کردن مسایل مربوط به وب میپردازد. در دوره کارشناسی نیز متقاضیان را با عملیات شبکه و امور اجرا کردن آن در سازمانها آشنا میکند و در پایان این دوره، اندکاندک وارد مباحث مدیریت پروژه میشود.
دوره کارشناسی فناوری اطلاعات
البته قابل ذکر است کارشناسی ارشد IT دارای گرایشهای عمدهای نظیر تجارت الکترونیکی، سیستمهای چندرسانهای، مدیریت سیستمهای اطلاعاتی، امنیت اطلاعات، شبکههای کامپیوتری و مهندسی فناوری اطلاعات است که برخی از این گرایشها در دانشگاههای ایران ارایه میشود.
دروس رشته فن آوری اطلاعات
ریاضی، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، فیزیک، کارگاه عمومی.
دروس اصلی :
ساختمانهای گسسته، مبانی کامپیوتر و برنامه سازی، زبان ماشین و برنامه نویسی سیستم، ساختمان داده ها، مدارهای منطقی، معماری کامپیوتر، برنامه سازی پیشرفته،سیستمهای عامل، پاگاه داده ها، طراحی الگوریتمها، مهندسی نرم افزار، شبکه های کامپیوتری، مبانی الکترونیک دیجیتال، هوش مصنوعی، اصول و مبانی مدیریت، مبانی اقتصاد مهندسی، آزمایشگاه شبکه، آزمایشگاه پایگاه داده ها، شیوه ارایه مطالب علمی و فنی، زبان تخصصی، آزمایشگاه سیستم عامل.
دروس تخصصی:
مبانی فناوری اطلاعات، مهندسی فناوری اطلاعات، تجارت الکترونیکی، مدیریت و کنترل پروژه های فناوری اطلاعات، برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات، آموزش الکترونیکی، محیطهای چند رسانه ای، پروژه فناوری اطلاعات، کارآموزی IT.
دوره کارشناسی ارشد فناوری اطلاعات
در دوره کارشناسی ارشد نیز ضمن تکمیل مدیریت پروژه به ارایه راهحلهای مناسب برای مسایل پیچیده سازمانی میپردازد. هرچند مقطع دکترای فناوری اطلاعات در ایران ارایه نمیشود، اما انجام امور تحقیقاتی و دستیابی به نظریههای جدید از محورهای اصلی در این مقطع محسوب میشود.
تفاوت رشته نرمافزاری با رشته فن آوری اطلاعات
بهطور کلی ارتباط میان فناوری اطلاعات و نرمافزار مانند رابطه پزشک متخصص و دکتر داروساز است، به این مفهوم که پزشک صرفا به تجویز دارو و داروساز به ساخت دارو میپردازد. کوپایی، استاد دانشگاه علمی–کاربردی در مورد تفاوتهای میان نرمافزار و فناوری اطلاعات میگوید: مهندسی نرمافزار بهصورت ریشهای و بنیادین ضمن استفاده از پایه ریاضی و با عمق قابل توجه موضوعات را مورد توجه قرار میدهد، در حالی که مهندسی فناوری اطلاعات بیشتر جنبههای تکنولوژیک و کاربردی نرمافزار را بررسی میکند. وی میافزاید: مهندس نرمافزار به ارایه راهحل برای حل مسایل پیچیده سازمانی میپردازد.